Piet van der Hem

Piet van der Hem (1885-1961)

Van 13 oktober 2017 tot en met 8 januari 2018 is in het Van Gogh museum in Amsterdam de indrukwekkende tentoonstelling Nederlanders in Parijs te zien. Een van de topstukken daar is een schilderij aan de hand van Piet van der Hem, zie afbeelding.

In december 2017 heeft Artiquair de hand weten te leggen op twee tekeningen van de hand van Piet van der Hem. Deze kunstenaar intrigeert mij, naast het ogenschijnlijk snel geschetste en rake neergezette voorstellingen heeft hij ook, naar mijn mening, een beoefend leven gehad. Neem nou de band tussen Piet van der Hem en Mata Hari, waar ik hieronder verder op in zal gaan en welk artikel ik al eerder op 17 maart 2016 had geplaatst.

Op de veiling van De Zwaan veilinghuis te Amsterdam werden in 2016 een aantal bijzondere kavels geveild: persoonlijke bezittingen van de vermeende spionne Mata Hari (1876-1917). Er kon geboden worden op een toneelkijker in foedraal, diverse sieraden en een cassette met 24 lepels en vorken met daarop het monogram: ML (‘Lady MacLeod’ alias Mata Hari). Deze items waren op 1 mei 1922 door schilder en (politiek) tekenaar Piet van der Hem (1885-1961) , in consignatie gegeven bij een Leeuwarder notaris.

De NRC heeft een mooi artikel gepubliceerd op 16 maart 2016 over de band die Mata Hari had met Piet van der Hem. Zo zijn ze allebei opgegroeid in Leeuwarden.

Nadat Piet van der Hem op twaalfjarige leeftijd wees geworden was, werd hij opgenomen in het gezin van een oom en tante te Leeuwarden. Dit zijn de ouders van de Leeuwarder notaris waar de persoonlijke bezittingen van Mata Hari in consignatie waren gegeven.

In 1902 ging Piet van der Hem naar Amsterdam om daar aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid te studeren. In het artikel van het NRC wordt gesteld dat Piet van der Hem en Mata Hari elkaar daar in 1914 hebben leren kennen.

Van der Hem maakte vele tekeningen en schilderijen van het straat- en uitgaansleven in Parijs. Mata Hari maakte in begin van de twintigste eeuw furore in Parijs als naaktdanseres.

Uit het boek ‘Mata Hari: een levende legende’ van Marijke Huisman, komt het volgende citaat:

“Mata Hari heeft zelf ooit tegen haar vriend Piet van der Hem gezegd: ‘ Ik kan helemaal niet goed dansen. De mensen kwamen naar me kijken omdat ik de eerste was die naakt voor het publiek durfde te verschijnen.’”

In Nederland en in Parijs waren de twee Leeuwardenaren goed bevriend. Ze schreven elkaar brieven en Van der Hem heeft zijn vriendin ook meermalen geportretteerd, zoals deze tekening in de collectie van het Fries museum. In het NRC-artikel vertelt de neef van de Leeuwarder notaris: ‘Er dreigde een relatie. Mijn oom de notaris heeft het neef Piet ten stelligste afgeraden. Mata Hari gold als de risee van Leeuwarden.’

Persoonlijk ben ik zeer gecharmeerd van de stijl van schilderen en tekenen van Piet van der Hem. Er zit humor in, zoals ook te zien is in een door Artiquair reeds verkochte ets. Artiquair heeft echter de hand weten te leggen op twee tekeningen van zijn hand. Deze worden binnenkort geplaatst, mocht u echter niet willen wachten stuur gerust een mail naar info@artiquair.nl en dan stuur ik u de nodige informatie.

Bronnen: de rode Scheen, Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars, 1750-1950, NRC en Wikipedia.